ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ; NASIL? NE ZAMAN?

Özboyacı Pediatri
15 Şub 2023
3 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 16 Şub 2023

Bir çocuk nasıl ki çiğnemeyi, yutkunmayı ve yürümeyi öğreniyorsa, doğru zaman geldiğinde tuvalet becerilerini de kazanacaktır. Bu nedenle ailelerin bu süreçte öncelikle sakin ve sabırlı olması önemlidir yani önce EBEVEYNLERİN sürece hazır olmaları çok önemlidir!

EN UYGUN YAŞ NE ZAMAN?

Tuvalet eğitimi için en uygun yaş 2 yaş olduktan birkaç ay sonrasıdır. Peki neden?

18 ay itibariyle bağırsak ve mesanenin kas kontrolü kazanılır.
Kendi beden farkındalığı artar ve tuvaletinin geldiğini hareket ve sözcüklerle ifade edebilir.
2 yaş çocuğu taklit becerisine sahiptir ve daha önceki yaşlara göre daha sabırlıdır.
2 yaş çocuğu meraklıdır ve devamlı sorgular bu dönemde bundan faydalanarak tuvalet eğitimi basamakları daha hızlı atlatılabilir.

ÇOCUĞUNUZUN TUVALET EĞİTİMİNE HAZIR OLDUĞUNUN İŞARETLERİ NELERDİR?

Bezindeki ıslaklıktan rahatsız olur.
İdrarını yaptıktan sonra 2-3 saat kuru kalabilir.
İdrarının büyük bölümünü bir kerede yapabillir.
Aynı pozisyonda 2-5 dk oturabilir.
Yürüyebilir.
Kendi giyemese de pantolonunu indirip kaldırabilir.
Sizin tuvalet rutininizi merak edip gözlemler
Bazen yapmadan eliyle karnını veya cinsel orgnını tutar ve "çiş-kaka" diyebilir
Tuvaleti kullanmaktan korkmaz, en az 5 sn oturabilir.
Günlük hayatta insiyatif kullanmaya başlar.
Sizin verdiğiniz yönergeleri anlamaya başlar.

LAZIMLIK MI? ADAPTÖR MÜ?

Bu durum çocuğa göre değişebildiğinden, evde ikisi de olmalıdır. İlk olarak adaptör denenir, eğer severse lazımlığa gerek kalmaz. Ancak bazı çocuklar için lazımlık daha güven verici gelebiliyor. Bu şekilde başlasa da bir süre sonra adaptöre geçmek, hem sürecin daha da normalleşmesi açısından, hem de ailelere yönelik daha büyük rahatlık sağlaması açısından tavsiye ediyoruz.

TUVALET EĞİTİMİNDE YAPILAN YANLIŞLAR NELERDİR?

Çocuk başardığı zaman abartılmış duygulardan ve tepkilerden kaçının.
Tuvaleti olup olmadığını sıkça sormayın.
Yaptığı kaka ya da çişi bilerek çocuğa göstermeyin.
Çocuğu 5 dakikadan fazla lazımlıkta bekletmeyin, elinde tabletle bekletilerek tuvaletini yapması sağlanmamalı, tuvalet rutinini doğru öğrenmeli.
Vücut diliniz rahat olsun karşısına oturup ilgi odağınızmış gibi davranmayın. Süreci mümkün oldukça normalleştirmeye çalışın.
Çocuk tuvaletini kaçırdığı zaman yüksek sesle bağırmayın, söylenmeyin, kıyaslamayın.
Çocuk hazır değil ise asla eğitime başlamayın!
Lazımlık kullanıyorsanız, lazımlığı banyo dışına taşımayın! Küçük yaşlarda tuvaletin nerede yapıldığını öğrenmeli!

EĞİTİMDE ADIM ADIM İZLENECEK YOLLAR

Öncelikle ebeveynler hazır olmalı!
Çocuk yukarıda bahsettiğimiz, eğitime hazır olduğunun işaretlerini vermeli.
Aslında en uygun zaman, ilkbahar ve yaz aylarıdır çünkü çocuklar bu aylarda kendilerini terleten bezden kurtulmayı daha çok isterler.
Evdeki halıların mümkünse kaldırılması, olabilecek kazalara karşı daha pratik çözümler üretmemizi sağlar.
Çalışan bir anne ise, mümkünse en az 10 günlük bir izin alıp, bu dönemi evde aynı ortamda geçirmelerini öneriyoruz. Çünkü çocuklar rutini sever, bu şekilde bu beceriyi daha kısa sürede kazanırlar. Fakat imkan yoksa, güvenilir bir bakıcı veya aile büyüğü olabilir. burada önemli olan, eğitim sırasında biraz ebeveyn ile biraz bakıcı veya büyük ile bireyi ile eğitime devam edilmemeli. 10 gün boyunca hep aynı kişi eğitim sürecini yönetmeli!
En az bir ay öncesinde hazırlık yapılmalı. Ebeveynler evde tuvaleti geldiği zaman dile getirmeli ve örnek olarak tuvalete gitmeli. Çocuk sesi duyup gözlem yapma şansı elde etmeli, tuvalet sırasında çocuk hem cinsi olan ebeveynin yanında durabilir. Tuvalet bittikten sonra çekilen sifonu birlikte çekebilirsiniz, elinizi yıkayıp kurgularken sizi izlemeli. Bu sayede olayın rutinini anlayıp kafasında normalleştirecektir.
Bu hazırlık döneminde haftada 2 defa tuvalet eğitimi ile ilgili kitaplar okumak faydalı olacaktır.
Artık bezini çıkarmaya yakın günlerde, yaklaşık bir hafta civarı, "Hani tuvaletimiz gelince çişimizi ve kakamızı tuvalete oturup yapıyoruz ya, sen de geldiğinde bana haber ver hemen koşarak gidelim olur mu?" gibi bir yaklaşımla ufak denemelerle başlayabiliriz. Bu dönemde kalitesiz sızdıran bez alıp çocuğun rahatsız olmasını sağlayabiliriz. Ayrıca çocuğun lazımlık veya adaptöre en az 5 dakika kadar oturması sağlanmalıdır bu sırada şarkı söyleyip eğilip önünde durarak onunla kısa sohbetler yapabiliriz.
Bezi çıkardığınız ilk gün zor geçecektir, mutlaka kazalar olacaktır. İlk günlerde yarım saatte bir tuvalete oturtun. Kazalar ve tutturulan durumlar gözlenir. Çocuk bu dönemde oturmak istemese bile oturtmalısınız, ama mutlaka öncesinde teklif etmeliyiz. Yaklaşık üçüncü gün gibi rutin oluşmaya başlar. Sonraları zaten kas kontrolü daha güçlü hale gelecektir.
Eğitimin üçüncü gününde genelde kazalar üçe-dörde iner. Artık bugünden sonra eğer kaza sayısı üçten fazla değilse iki saatte bir çişini hatırlatabiliriz. Kaza sayısı üçten fazla ise, saatte bir hatırlatalım. Bu şekilde en az bir hafta devam edelim.
Kakanın gelmesi biyolojik olarak daha bellidir, çocuğun tavırlarından anlaşılması daha kolaydır. İşareti aldığımız zaman hemen koşup lazımlığa veya tuvalete yapmasını sağlamalıyız. Çocuklarda kakadan ayrılmama kaygısı çok sık görülür, çünkü onu vücudunun bir parçası gibi görür. Normal şartlarda bu kaygı 6 aya kadar biter. Aynı zamanda çocuk kendini kasmaktan keyif alır ve kakasını kendine ait bir parça gibi görür vedalaşmak istemez. Çocuk çişini halletti fakat kakada sorun yaşıyorsa, asla beze geri dönmüyoruz! Sadece yakaladığımızda tuvalete oturtmaya ve olumlu pekiştireçlerle (küçük rüşvetler, çıkartmalar, sağlıklı atıştırmalar...) süreci devam ettiriyoruz.
Ilk 3 gün çok önemli fakat bazen hiçbir olumlu bir süreç gelişmeye bilir ancak buna rağmen bir hafta daha beklenmelidir toplamda 10 gün boyunca eğitime devam ediyoruz.
Eğitimin gündüz olan kısmında 10 gün boyunca da doğru adımları uygulamamıza rağmen başarılı olamadıysak ve çocuk hiç ilgili görünmüyorsa eğitime 2 ay ara verilmeli ve bu süre boyunca bu konudan hiç bahsedilmemelidir! Bu durum daha çok zamanından erken eğitime başlanan çocuklarda veya özel eğitim ihtiyacı olan çocuklarda görülmektedir.